ספרי כ"ק אדמו"ר מוהריי"צ נ"ע > ספר השיחות > תרפ"ח-תרצ"א > מבוא > הביקור בשיקאגא ומילוואקי

הביקור בשיקאגא ומילוואקי

ביום א', יא שבט בשעה 30.3 הגיעה הרכבת שרבינו נסע בה לשיקאגא.

הקהל הענק — כמה אלפים איש — שהמתין לרבינו כדי לקבל את רבינו היו יהודים מכל החוגים, ביניהם רבנים, אנשי ועד העיר, פוליטקאים, חסידים ופשוטי עמך. הצפיפות בקהל מקבלי­הפנים היתה גדולה עד כדי כך, שהשוטרים נאלצו לעמל יותר מחצי שעה כדי לפלס דרך לרבינו ולפמלייתו. כשהצליחו סוף סוף במשימתם ורבינו יצא אל הרחבה שמחוץ לתחנת הרכבת, המתינו לו שם עוד כמה אלפי איש, שקיוו לפחות לראות את רבינו, ולו רק לרגע אחד.

אח"כ עלה רבינו על שליבות בית הנתיבות ובירך את הקהל.

על סדר קבלת הפנים ודברי רבינו כשהגיע לדירתו, מסופר בעיתון "קוריער" [שיקאגא] יב שבט תר"ץ:

דער באריהמטער רבי איז אנגעקומען [אין שיקאגא] אום 30.3 נ.מ. אבער דער לאסאל סטריט דיפא איז שוין מיט א שטונדע פריער געווען באלאגערט פון מענער און פרויען וואס זיינען געקומען זאגן דעם גאסט א הארציגען ברוך הבא. ביים דיפא אליין זיינען געווען ארום צעהן טויזענד פערזאן אויסער די גרויסע מאסען וואס זיינען געשטאנען אויף די גאסען און די טויזענדע וואס זיינען געשטאנען ארום הויז, וואו דער רבי איז פארפאהרען.

גלייך ווי דער גרויסער גאסט איז אראפ פון טריין, איז ער באגעגנט געווארן פון פאבליק אפישיעלס, אלע פון רבנים, פארטרעטער פון דער קהלה, פון די שוהלען, פון ציוניסטישער ארגאניזאציע, פון מזרחי און אנדערע ארגאניזאציעס.

. . . הגם דער גערענג ביים דיפא איז געווען

אויסערגעוועהנליך גרויס, ווייל יעדער איינער האט געוואלט כאפען א בליק אויף דעם גאסט, איז אבער געווען פולע שטילקייט און רוהיקייט. פיעלע זיינען געשטאנען מיט פארוויינטע אויגען פאר גרויס שמחה.

פון דיפא איז דער רבי אפגעפיהרט געווארען מיט גרויס פאראד אין דער באגלייטונג פון הונדערטע אויטאמאבילס וועלכע האבן געהאט דעם אויפשריפט "ברוך­הבא" צו זיין צייטווייליגע וואהנונג אין הויז פון באקאנטן נדבן משה גילמאן, 3639 דאוגלאס בולווארד, וואו דער רבי וועט איינשטעהן א פאר טעג ביז די פאר איהם צוגעגרייטע וואהנונג אויף 3317 דאוגלאס בולווארד וועט זיין פארטיג.

.. . איבעראל זיינען געשטאנען גרויסע גרופעס אידן און באגריסט דעם גאסט. די גאנצע וועג איז דער טראפיק געווען אבגעשטעלט דורך מאטערסייקל פאליסמען.

ווען די מאשין וואו דער רבי איז געפאהרען איז צוגעקומען צום וואהנונג, איז די גאס פארהילכט געווארען פון די ברוך הבא אויסרופען. דער רבי האט דאן אויף די טרעפ באגריסט דעם עולם:

איך דאנק אייך אלעמען — האט דער רבי געזאגט — פאר די הארציגע אויפנאהמע וואס איר האט מיר געגעבן. איך באגריס אייך בני ובנות ישראל. אייער אויפנאהמע צייגט, אז איהר האט איידעלע אידישע נשמות. איך ווייס אז איהר באטראכט אין מיין פערזאן יענע אידען וועמען איך פארטרעט. איך בין צופיל איבעראשט אבער איך דאנק. איך האב א גערוס פאר אייך אלעמען און האף זיך נאך צו טרעפן מיט אייך. איך דאנק אויך די עפענטליכע פארטרעטער.

במשך שהותו בשיקאגא, בשבתות הי' מתוועד ובימי החול הי' עורך אסיפות ומקבל ליחידות.

בליל ש"ק בשלח י"ז שבט אמר רבינו המאמר דעו כי הוי' הוא אלקים25 ("מהמא' ואתה ברחמיך הרבים, נ"ח"27). במוצש"ק יתרו כ"ד שבט — בבית הכנסת ליובאוויטש — אמר המאמר אנכי ה' אלקיך63.

ביום ה' כט שבט ער"ח אדר התקיימה קבלת פנים במשרד הרבנים.

בליל ש"ק פ' משפטים אדר"ח אדר דיבר רבינו בעת הסעודה דברי התעוררות וביאר גם הפסוק ואלה המשפטים עפ"י חסידות (תוכן הענין נדפס לקמן ע' 132). ביום הש"ק כשקיבל רבינו מפטיר דפ' שקלים אמר בההפטרה פסוק א' ואחרון של שבת ר"ח. במוצש"ק אמר רבינו בבית הכנסת צמח צדק המאמר אם כסף תלוה8.

ביום א', ב' אדר התקיימה קבלת פנים — כג' אלפים איש באו לראות ולשמוע את רבינו. וכמסופר בעיתון "קוריער" [שיקאגא] ג אדר תר"ץ:

"אייניגע טויזנד מענער און פרויען, דארונטער פיעלע רבנים האבן נעכטן אבענד מיט גרויס בעגייסטערונג אנטייל גענומען אין דעם קבלת פנים, וואס איז פעראנשטאלטעט געווארען פון דעם משרד הרבנים, אגודת הקהלות און דער ספעציעלער קאמיטע לכבוד דעם בארימטען ליובאוויטשער רבי, די אנשי כנסת ישראל איז געווען איבערפולט, מענטשען זיינען געשטאנען איבער די קעפ און א סאך זיינען געבליבען אין דרויסן אויס מאנגעל אין פלאץ.

.. . דער גרויסער גאסט, דער רבי האט דאן בעדאנקט די פערזאמעלטע פאר דעם צוגעטיילטען כבוד".

אח"כ אמר רבינו [כפי שהובא בעתון הנ"ל]: "מיך פרעהט זעהר צו זעהן פאר זיך אזא גרויסען עולם בני ובנות ישראל — האט דער רבי געזאגט — געוויס זייט איר געקומען אהער אפנעהמען א גרוס פון אייערע ברידער און שוועסטער פון רוסלאנד. איהר ווילט וויסען ווי זיי לעבן און ווי זיי געהן. זיכער האט איהר שוין געלייענט און געהערט, און איך האב ניט פיעל צו מוסיף זיין.

אבער איין זאך וויל איך אייך זאגען, אזוי גוט ווי איהר ווילט פון זיי הערן, אזוי פיעל מעהר ווילען זיי פון אייך הערן, און דאס וויל איך איהר זאלט פארשטעהן.

אייער גערוס דארף זיין אייער פריינדשאפט, אייער שטיצע. יעדער איד איז מחוייב צו העלפען זיי אין זייערע ליידען.

איך רייד צו אייערע נשמות און צו אייערע הערצער, און בעט איהר זאלט זיך ניט באציען קאלט צו זיי. זאל יעדערער וויסען זיין חוב. און איך פון מיין זייט ענטפער אויף דעם ברוך הבא וואס איהר גיט מיר מיט א ברוכים הבאים תהיו".

ביום ד' ה' אדר התקיימה אסיפה — כינוס התעוררות שבה אמר רבינו דא"ח בביאור ענין בית המקדש וקרבנות8.

במשך ימי שהותו בשיקאגא נסע ביום א' ט' אדר לביקור במילוואקי, וויסקאנסן, ביו"ד אדר נאמר — בבית הכנסת ליובאוויטש — המאמר ד"ה ויבא עמלק64. ביום ג' י"ב אדר בערב דיבר רבינו אל הועידה באולם בית הכנסת ליובאוויטש65.

ביום ד' י"ב אדר חזר רבינו לשיקאגא.

לאחרי מנחה התקיימה סעודת פורים שבה אמר רבינו נאום קצר. בעת סעודת ליל ש"ק פ' תצוה, שושן פורים, אמר רבינו המאמר זכור את אשר עשה לך עמלק8.

בימים שלאחר פורים קיבל רבינו רבנים, עסקני­ציבור סנטורים וחברי קונגרס.

ביום ב', י"ז אדר ביקר אצל רבינו חבר הקונגרס מר. סאבאטה, כמסופר בעיתון "קוריער" [שיקאגא] י"ט אדר תר"ץ:

פארגעסטער אבענד [יום ב', י"ז אדר] האט דעם רבי'ן אבגעשטאטעט א באזוך קאנגרעסמאן אדאלף דזש. סאבאטה.

דער רבי האט דעם גאסט גלייך איינגעלאדן צו זיך אין חדר מיוחד און ביידע האבן זיך פריינדליך אונטער האלטען פאר א לענגערע צייט.

דער רבי האט באדאנקט קאנגרעסמאן סאבאטה פאר זיינע גרויסע באמיהונגען לטובת די ארעסטירטע רבנים אין מינסק66 און דערביי אנגעוויזן, אז ווען ניט די אקציע פון אמעריקע

וואלט מעגליך דער שיקזאל פון די ארעסטירטע רבנים גענומען א טרויעריגע ווענדונג. דער רבי האט אויך פארבייגייענדיק באמערקט, אז ווי ווייט ער ווייס זיינען באפרייטגעווארען עלף רבנים, וואס מיט די איבעריגע דריי רבנים טוט זיך האט ער פארלויפיג ניט גארנישט געהערט.

אין לויף פון דעם אונטערהאלט איז אויך גערעדט געווארען וועגען דער לאגע פון די לומדי תורה אין רוסלאנד, וועגען דער שליחות פון רבי'ן און וועגען ווייטערע טעטגקייטן פאר דיעזן צוועק.

במוצש"ק תשא, פ' פרה, כ"ב אדר אמר רבינו המאמר מים רבים67 בבית המדרש "שערי תפלה".

ביום א' כ"ג אדר ביקר רבינו את התלמוד­תורה העברי. באותו יום בערב התקיים כינוס בבית הכנסת ליובאוויטש.

ביום ב' כ"ד אדר שלח רבינו תלגרמה לבתו הרבנית הצדקנית מרת חי' מושקא נ"ע זי"ע ליום הולדתה ש"יתן לה השי"ת אריכות ימים ושנים עם בעלה הרמ"מ שי' ויזכור להם השי"ת [דור] ישרים יבורך בגו"ר ובפרנסה טובה". וביום ג' כ"ה אדר שלח רבינו "מכ' ברכה לבתי חי' מושקא תי' ליום הולדתה מכ' לחתני רמ"מ שי' ארוך בענין חסידות ועבודה"27.

ביום ה' כ"ז אדר שלח רבינו מכתב מהיר "בצירוף כח והרשאה למכירת חמץ68. . ע"ש חתני הרמ"מ שי'"27.

במוצש"ק ויק"פ, פ' החודש, כ"ט אדר אמר המאמר יחיינו מיומיים69.

ביום א' ר"ח ניסן עלה רבינו לתורה. בערב התקיימה מסיבה ("באַנקעט") לכבוד רבינו במלון מאריסאן. מועתק בזה חלק מהדברים

שאמר (כפי שנדפס בעתון "קוריער" ב' ניסן תר"ץ, ובעתון "דער אידישער רעקארד" [סט. לואיס] ו' ניסן תר"ץ):

איך דאַנק אייך זעהר פאַר דעם צוגעטיילטען כבוד — האָט דער רבי געזאָגט — אָבער ניט אום מיין כבוד געהט דאָ, נאָר אום יענע ליידענדע לומדי תורה אין רוסלאַנד, וועלכע שטעהן ממש מיט דעם טויט פנים אל פנים, ווי פיעל איהר ווייסט און וויפיעל מען דערציילט אייך איז קיין טויזענט טייל פון דעם, וואָס די לומדי תורה שטעהן אויס.

עס איז אייער פליכט צו העלפן אייערע ברידער ווייל זייער ליידען איז אייער ליידען.

* * *

אַזוי ווי די שוואַרצע אינקוויזיציע אין שפּאַניען האָט אַנשטאָט אָפּצואווישען די אידישע רעליגאן און דאָס אידישע לעבען, געשאַפען מאָראַלישע גבורים, מאַרטירער און העלדען, אַזוי שאַפט איצט די רוסישע אינקוויזיציע אין רוסלאַנד אַ דור פון מאַרטירער און העלדן.

די רדיפות אויף אידישקייט אין רוסלאַנד וועלען דאָס אידישע לעבען בייגען, אָבער ניט ברעכען — זיי וועלען בייגען דעם אידישן גוף, אָבער זיי וועלען שטאַרקען די אידישע נשמה.

לקראת ב' ניסן — "השנה העשירית לעלות הוד כ"ק אאמו"ר הרה"ק זצוקללה"ה לגנזי מרומים, בארצות חיי החיים"70 — מדפיס רבינו קונטרס מאמרים [המכיל המאמרים ד"ה אני ישנה וד"ה שימני כחותם שאמרם ביו"ד כסלו וש"פ ויצא שנה זו] ללמדם ברבים ביום ב' ניסן.

ביום ב' ניסן לאחר מנחה אמר המאמר מה יפית71

בליל ש"ק ויקרא ז' ניסן, אמר מאמר ד"ה ומעין מבית הוי'72.

בי"ג ניסן — יום ההילולא של כ"ק אדמו"ר הצ"צ — אמר רבינו רק הקדישים אחרונים.

ע"ד ימים הראשונים דחג הפסח כותב רבינו ביומנו: "התחלתי עריכת הסדר בשעה 8 וסיומו בשעה 1. ביום א' דיו"ט התחלת התפלה 30.10 וסיומו בשעה 30.1. . בלילה הב' התחלת הסדר בשעה 30.10 וסיומו בשעה 30.3, במחצה הראשון היו הרבה אנ"ש, ולזמן הסעודה בשעה 1 בערך הלכו, ונשארו רק כב' מנינים". חלק משיחות הקודש דימים הראשונים דחג הפסח נדפסו לקמן ע' 132 ואילך. בעת הסעודה דיום אחש"פ אמר המאמר בורא ניב שפתים8.

במוצש"ק פ' שמיני כ"ח ניסן השתתף רבינו באסיפת אגודת אנשי חב"ד בבית הכנסת ליובאוויטש, שם אמר רבינו המאמר כל המאריך באחד73.